امور بازسازی و مسکن روستایی

براساس گزارش سال 2000 برنامه عمران ملل متحد UNDP ايران يكي از سانحه خيزترين كشورهاي جهان محسوب مي شود مانند سيل، طوفان، رانش زمين و از همه مهمتر زلزله، هر ساله بسياري از سكونتگاهاي ايران را به ويژه در مناطق روستايي تهديد مي كند.

آسيب پذيري ايران در برابر زلزله

از نظر زلزله خيزي تقريباً در مقاطع 5 تا 7 سال يك بار شاهد وقوع زلزله با بزرگي 6 تا 7 درجه در مقياس ريشتر و گاهي بيشتر هستيم براساس مطالعات زمين شناختي حدود 97 درصد از شهرها و روستاهاي كشور ما در معرض خطرات ناشي از وقوع زلزله مي باشد.

بنابراين بنياد مسكن براي مقابله با تهديد سوانح طبيعي عمليات پيشگيري پيش از وقوع سانحه را با اجراي طرح ويژه بهسازي و نوسازي سكونتگاههاي آسيب پذير روستايي و همچنين بازسازي مناطق سانحه ديده پس از وقوع سانحه را در دستور كار خود قرار داده است.

اولویت برنامه های مسکن روستایی:

- تدوین برنامه جامع بهسازی بافت فرسوده روستایی

- توسعه مسکن معیشت محور

- توسعه گردشگری روستایی (بوم گردی)

- بهینه سازی مصرف انرژی و استفاده از انرژی های پاک

- ورود به روستاهای کمتر برخوردار از تسهیلات طرح ویژه با تاکید بر حفظ و احیای معماری بومی

شناسایی اقشار محروم و نیازمند واقعی واولویت بندی و اجرای دقیق مندرجات دستورالعمل

طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي

مقدمه:

طرح بهسازي مسكن روستايي از سال 1374 توسط بنياد مسكن انقلاب اسلامي، با هدف بهبود كيفيت مسكن و بافت روستايي و ارتقاء سطح ايمني، بهداشتي، رفاه و آسايش مسكن روستايي آغاز گرديد. اين مهم توأم با ارايه تسهيلات و زيرساخت ها، قابليت آن را مي يافت كه به ايجاد حس تعلق به مكان، حفظ تراكم جمعيت خانوار، بهبود سيماي بصري و چشم انداز روستا، مقاوم سازي مسكن و در نتيجه بهسازي زندگي روستايي بينجامد، هر چند با فراز و نشيب ها و مشكلات فراوان اداري و اجرايي روبرو بود. ليكن به منظور تسريع در روند اجراي بهسازي مسكن روستايي و نيل به اهداف اين طرح، و با عنايت به كسب تجارب ارزنده و شناسايي نقاط ضعف و كمبود سال هاي گذشته، طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي در سال 1384 در هيأت محترم دولت مطرح شده و به تصويب رسيد.

انتخاب و بكارگيري مشاوران جهت مطالعه و طراحي الگوهاي مسكن روستايي

به منظور حفظ هويت معماري روستاهاي كشور و همچنين توجه به نيازهاي متأثر از شرايط روز، تعداد 30 مشاور جهت تهيه الگوهاي معماري روستايي استان با توجه به موقعيت و شرايط جغرافيايي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و... فعاليت مي نمايند. مشاورين پس از انجام مطالعات كتابخانه اي و برداشت هاي ميداني، احكام و ضوابط طراحي الگوهاي همساز با اقليم، معيشت، فرهنگ و... را در مناطق روستايي استان ها تهيه مي نمايند.

طرح نظام فني روستايي

با توجه به لزوم ساخت واحدهاي مسكوني مقاوم و امن در مقابل خطرات حوادث طبيعي ضرورت تشكيل يك نظام كنترلي در ساخت و سازهاي روستايي براي دستيابي به مسكن روستايي مقاوم و نيز اهميت مسكن روستايي در رشد و توسعه پايدار كشور، موضوع ساخت و ساز اصولي با نظارت مناسب نبايد ناديده گرفته شود.

طرح نظام فني روستايي تشكيلاتي است كه براي دستيابي به اين امر مهم شكل گرفته و از سال 1382 در تمامي استان هاي كشور راه اندازي و كليه نقاط روستايي را تحت پوشش قرار داده است.

اهداف طرح نظام فني روستايي

- ترويج اصول فني ساختمان سازي و رشد آگاهي عمومي

- هدايت بافت فيزيكي روستاها و بهسازي محيط زيست و سكونتگاههاي روستايي براساس طرح هاي هادي روستايي

- بالا بردن كيفيت ساخت و سازهاي روستايي

- استفاده صحيح از مصالح مقاوم و استاندارد

- شناسايي، بكارگيري و ساماندهي نيروهاي انساني بومي مستعد در فن ساختمان سازي روستايي

- بالا بردن سطح دانش فني و اجرايي ناظرين با آموزش علمي و عملي مستمر آنان

مطالعات و تحقيقات

به منظور ارتقاء دانش فني و كاربردي و تهيه و تدوين اطلاعات پايه و مباني نظري در زيربخش هاي بازسازي و مسكن روستايي، مطالعات و تحقيقات و آموزش و ترويج، دو ركن اساسي فعاليت هاي اين بخش مي باشد كه با هدف هاي زير در دست پيگيري است:

- دستيابي به برترين تكنيك ها و روش هاي بازسازي و ساخت مسكن روستايي در جهت ايجاد ايمني و آسايش براي روستاييان

- تشكيل و بهنگام سازي متمركزترين سامانه اطلاعاتي مطالعات و تحقيقات بازسازي و مسكن روستايي

- تشكيل سامانه جامع اطلاعات و آمار با بهره گيري از قابليت هاي فن آوري اطلاعات و ارتباطات سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي (ICT) و (GIS)

مأموريت

- برنامه ريزي، هدايت و نظارت بر فعاليت هاي مطالعاتي و تحقيقاتي حوزه بازسازي و مسكن روستايي

- برنامه ريزي، هدايت و نظارت بر فعاليت هاي آموزشي و ترويجي در زمينه ساخت مسكن مقاوم براي مردم و دست اندركاران ساخت

- تلاش در جهت دستيابي به الگوهاي مختلف و برتر طراحي و ساخت مسكن مطلوب

- تعامل كارآمد، نهادينه و پويا با دانشگاهها، مراكز علمي – پژوهشي، نهادهاي صنفي، دستگاههاي اجرايي و عوامل ذيربط بازسازي و مسكن روستايي

- برگزاري همايش هاي تخصصي منطقه اي، ملي و بين المللي در حوزه بازسازي و مسكن روستايي در جهت مشاركت علمي با متخصصان داخلي و خارجي

- اهتمام به انتشار تاليفات، ترجمه ها و نتايج حاصل از پروژه هاي تحقيقاتي صورت گرفته در حوزه

- راه اندازي نظام پيشنهادها در جهت تعامل هر چه بيشتر با مراكز استان ها

- ارايه راهكارهاي افزايش مشاركت عمومي در فعاليت هاي بازسازي و مسكن روستايي

عملكرد طرح ويژه بهسازي

ساختار اجرايي برنامه

نقش مردم:	نقش دولت:
· مديريت ساخت · نظارت و پيگيري · مشاركت در تهيه طرح و تصميم گيريها · انتخاب	· توانمندسازي مردم از طريق: · ارايه وام كم بهره · هدايت هاي فني · تهيه طرحهاي شهري · نظارت فني

بازسازي مناطق آسيب ديده از سوانح طبيعي

بنياد مسكن به منظور احياء و توسعه مناطق آسيب ديده از سوانح طبيعي با بهره جويي از توانايي هاي ملي و منطقه اي در يك برنامه فشرده اقدام به بازسازي واحدهاي مسكوني آسيب ديده مي نمايد.

برنامه ريزي براساس بازسازي مشاركتي

نقش مردم:

مديريت ساخت، نظارت و پيگيري، مشاركت در تهيه طرح و تصميم گيري ها و انتخاب

نقش دولت و مديريت بازسازي:

ارايه وام بلاعوض و جبراني، هدايت هاي فني، تهيه طرح هاي لازم، انجام پشتيباني هاي لازم در زمينه تأمين منابع، حمايت از قشر آسيب پذير.

سياست هاي تكنولوژي ساخت

ارتقاء كيفي واحدهاي مسكوني و بافت محيط زيست نسبت به شرايط پيش از سانحه زلزله.

اتخاذ شيوه هايي از تكنيك ساخت كه در درجه اول هماهنگ با اصل خودكفايي در سطح منطقه و در درجه دوم در سطح ملي.

تهيه ضوابط و توصيه هاي طراحي و اجرايي از طريق الگوسازي و كنترل و ارشاد مردم جهت ارتقاء كيفي ساخت مسكن.

سياست هاي طراحي و برنامه ريزي

نظام طراحي در مناطق آسيب ديده بر اين اصل متكي است كه طراحي بايد با مردم و همراه با آنها انجام شود.

نظام طراحي به آنچه مردم تاكنون انجام داده اند به عنوان يك ارزش و پديده با احترام مي نگرد.

نظام طراحي سعي در راه اندازي سيستم ها و روش هاي طراحي در گذشته را دارد و هرگونه تحول را متناسب با امكانات موجود و در كنار آنها جستجو مي كند.

نظام طراحي، تحول در زمينه طراحي را در چارچوب اهداف ارزشي اسلام و برخاسته از نيازهاي مردم جستجو مي كند.

نظام طراحي تأكيد به درجاسازي مجتمع هاي زيستي داشته و طرح هاي تجميع و ادغام و جابجايي بدون دلايل فني قوي را مردود مي شمرد.

مراحل بازسازي

اقدامات مقدماتي

بررسي ميداني منطقه آسيب ديده، تشكيل و تجهيز و استقرار ستادهاي عملياتي و در صورت نياز ستادهاي معين، كارشناسي و آمارگيري سكونتگاههاي آسيب ديده، تشكيل پرونده براي آسيب ديدگان.

برنامه ريزي براي بازسازي

تهيه برنامه بازسازي و تصويب آن توسط مراجع ذيصلاح.

تهيه طرح هاي كالبدي

در صورت لزوم تهيه طرح هاي كالبدي براي مناطق متأثر از سوانح و اصلاح بافت فيزيكي سكونتگاهها.

آواربرداري

استفاده از ماشين آلات سنگين بنياد مسكن در پاكسازي مناطق سانحه ديده از آوار بر جاي مانده.

تأمين و توزيع تسهيلات بانكي

توزيع تسهيلات بانكي ميان آسيب ديدگان با همكاري و حمايت دستگاههاي ذيربط از جمله هيأت محترم وزيران و سيستم بانكي كشور.

تهيه و توزيع مصالح ساختماني

بنياد مسكن در صورت نياز منطقه حادثه ديده نسبت به تهيه و توزيع مصالح ساختماني عمده مانند: آجر، فولاد و سيمان از طريق شركت هاي تابعه بنياد مسكن و توزيع آن ميان آسيب ديدگان اقدام مي نمايد.

آموزش و ترويج فرهنگ ساخت و ساز

آموزش و ترويج فنون ساختماني و مهارت هاي فني به گروههاي اجرايي و بنايان محلي در جريان عمليات بازسازي.

بهبود شرايط زيستي و سكونتي

- برنامه ريزي و طراحي مناسب براي روستاهاي مستقر در بستر نامناسب و رفع مشكلات بافت فيزيكي روستاها به لحاظ شبكه معابر، توزيع مناسب خدمات، بهبود شرايط بهداشتي

- جلب مشاركت مردمي در عمران روستاها و ايجاد زمينه هاي مناسب توسعه اي

- ايمن سازي سكونتگاهها و مقاوم سازي مسكن

- ايمن سازي سكونتگاههاي در معرض خطر از طريق نظام دهي به ساخت و سازهاي روستايي و جلوگيري از ساخت و ساز در نواحي خطرناك و جابجايي اين سكونتگاهها به منظور مقاوم نمودن در برابر سوانح احتمالي آينده

تفاهم نامه بین بنیاد مسکن و سایر سازمان ها ( مرتبط با حوزه بازسازی )

• تفاهم نامه سه جانبه با بنیاد مستضعفان و سازمان بهزیستی
• تفاهم نامه با بنیاد برکت
• تفاهم نامه با منطقه آزاد اروند
• تفاهم نامه با کمیته امداد امام خمینی (ره)
• تفاهم نامه با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستس و گردشگری
• تفاهم نامه بامرکز خدمات حوزه علمیه
• تفاهم نامه با وزارت جهاد کشاورزی
• تفاهم نامه با پست بانک

حاشیه نشینی ریشه در زمان های بسیار دور دارد و در قرن های گذشته نیز وجود داشته است .این پدیده اجتماعی ، هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای توسعه نیافته وجود دارد.هرچند تفاوت هایی از حیث دلایل شکل گیری این مسئله دراین کشورها وجود دارد. نخستین علت این پدیده در سطح کلان را باید ساختارهایی دانست که ساز و کارهای تبعیض آمیزایجاد ، و فقراقتصادی را بر پایه ی توزیع غیرعادلانه منابع قدرت،ثروت و درآمد رقم میزند به طور کلی دیگرعواملی که زمینه ساز پیدایش و شکل گیری حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی می شود، ضعف برنامه های مشخص و مؤثر برای پاسخگویی به نیاز سرپناه اقشار کم درآمد با توزیع جغرافیایی مناسب، پیش بینی نشدن فضای مسکونی کافی و مناسب برای اقشار کم درآمد در طرح های کالبدی شهری و اعمال استانداردهای خارج از استطاعت برای آن ها، دسترسی ناچیز به نظام های رسمی اعتباری و وام مسکن برای اقشار کم درآمد، به ویژه شاغلان بخش غیر رسمی، وجود گروه های نامشروع قدرت و سوداگران زمین باز به موازات اهمال و ناتوانی در نظارت و کنترل ساخت و سازها، به ویژه در فضای بینابینی شهرها، فقدان نهادسازی برای تجهیز و تجمیع منابع اقشار کم درآمد و نبود حمایت و هدایت دولت از خانه سازی خودیاردانست .

بعد از جنگ جهانی دوم و پس از فروپاشی نظام اقتصادی جهان و افزایش فقر در اکثر کشورها ،حاشیه نشینی گسترش داشت و رفتار اجتماعی حاشیه نشینان وتأثیرات پررنگ آن ، تبدیل به معضلی برای برنامه ریزی و مدیریت کلان جوامع شد .

حاشیه نشینی در شهر های ایران عمدتاً به صورت شهرک نشینی در حومه ی شهرها و هم چنین آلونک نشینی دیده می شود.کشور ایران از حیث حاشیه نشینی وضعیت چندان رضایت بخشی ندارد وعوامل گوناگونی در سطوح خرد، میانی و کلان برای آن مطرح است

پیامدها و راهکارهای پیشگیری

عموم جامعه شناسان ، حاشیه نشینی را فضایی خطرناک و مستعد به آلودگی ها و بیماری های مختلف و علت بسیاری ازمسائل اجتماعی از قبیل تبهکاری، فساد اخلاقی ، بزه کاری ،پرخاشگری،اعتیاد،دزدی،قاچاق مواد مخدر و کار کودکان و اختلال در روابط خانوادگی می دانند که ابعاد گسترده ای دارند.

تعارض خورده فرهنگ ها، خصومت و اختلاف های دیرینه، سودجویی و تحصیل اموال، جریحه دار شدن غیرت و آبرو و نزاع های اتفاقی و اعتیاد ، احساس محرومیت و طرد شدگی، از جمله معضلات حاشیه نشینی است .

با توجه به مطالب گفته شده نتیجه می گیریم که حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر رسمی با مقوله ی فقر، اعم از فقر اقتصادی، فقر فرهنگی، شهروندی و اجتماعی نسبت نزدیک دارد و هر یک دیگری را در چرخه ی باطلی تولید و بازتولید می کند. فقر اقتصادی( بیکاری،درآمد پایین، فقدان مسکن) و فقر فرهنگی(بی سوادی، نا آگاهی، تقدیر گرایی منفی) در یک دور باطل یکدیگر را تولید می کنند و از به هم پیوستن آن ها فقر شهروندی و فقر اجتماعی تولید می شود.

تحت چنین شرایطی، زمینه ی بروز انواع آسیب های اجتماعی هم چون تضعیف اتصال ها و پیوندهای اجتماعی فراهم میشود. شکل گیری خرده فرهنگ های بزهکاری، کاهش کنترل اجتماعی غیر رسمی، اختلال در روابط و مناسبات خانوادگی، آزادی و استقلال فرزندان برای ترک خانه، مسکن نامناسب، خانواده ی بی نظم و پرجمعیت، قاچاق و مصرف مواد مخدر، دل زدگی از مدرسه، افت تحصیلی، فقدان بهداشت، مصرف مشروبات الکلی، قتل، ضرب و جرح، روابط نامشروع و ... در اثر حاشیه نشینی بوجود می آید.

لذا به نظر می رسد به طور کلی مسئله ی حاشیه نشینی را باید هم مداوا کرد و هم پیشگیری. مداوا در مورد حاشیه نشینانی است که اکنون در مناطق حاشیه نشین هستند و پیشگیری در مورد مهاجرانی است که اگر روند فعلی ادامه یابد در آینده تبدیل به حاشیه نشینان شهری خواهند شد.

راهکارعمده رفع این معضل در سطح کلان: کاهش و تعدیل مهاجرت های روستایی، تقویت شهرهای میانی و کوچک است .همینطورنظارت بیشتر و دقیق تر متولیان امر ساخت و ساز مسکن در مناطق حاشیه نشین و کنترل جمعیت حاشیه نشینان؛

سه دهک جامعه شامل حدود 24 میلیون نفر است که تقریبا شامل شش میلیون خانوار می شود که اگرچه ممکن است بخشی از این خانوارها دارای مسکن باشند اما بخش قابل توجهی دارای مسکن مناسب نیستند.
کارگروهی تشکیل شده است که براساس آن برای محرومان توسط برخی نهادها با اعطای وام بلاعوض مسکن احداث شود. وی گفت: ما زمین و وام بلاعوض پیش بینی کرده ایم که به آن ها بدهیم و خانه های آن ها با مشخصاتی که در طراحی های بنیاد مسکن است، انجام می شود .وزیر راه درباره همکاران این طرح هم گفت: با توجه به منابعی که بسیج مستضعفان، آستان قدس رضوی و بنیاد مستضعفان، کمیته امداد، بهزیستی و خیرین مسکن ساز دارند با هم برای مسکن محرومان یک تصمیم یک شکل و هماهنگ اجرا خواهیم کرد.وی با اشاره به استقاده از تسهیلات ارزان قیمت و زمین رایگان و ارائه نقشه و استفاده از نظارت و خدمات نظام مهندسی، افزود: سازمان بسیج و به ویژه بسیج سازندگی با ظرفیت ساخت در این طرح همراهی می کند البته بنیاد مسکن محور عملیات اجرایی خواهد بود و بخش های حمایتی مانند بنیاد مستضعفان نیز آمادگی دارند مصالح مورد نیاز را تامین کنند.به گفته وی، اجرای این طرح یک ساله است و به محض اختصاص زمین، عملیات اجرایی آغاز خواهد شد.
در ساخت مسکن به نحوی برنامه ریزی شده که افراد متوسط و ضعیف روستایی صاحب خانه شوند.
طرح ساخت مسکن محرومان به صورتی برنامه ریزی شده که افراد واجد شرایط که بیشتر از قشر متوسط و ضعیف جامعه روستایی هستند بتوانند صاحب خانه شوند


رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با اعلام اینکه ۶۵ هزار خانوار محروم در سطح کشور شناسایی شده است از تحویل و تکمیل ۲۰ هزار واحد مسکونی برای محرومان توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خبر داد.

مدت زمان تعیین شده برای ساخت این واحدهای مسکونی یکسال است که در ۱۴ استان کشور از سال گذشته آغاز شده است.
به هر واحد مسکونی ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان وام قرض الحسنه ۴ درصدی تعلق می گیرد و مبلغ آورده هر فرد نیز ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان است که این مبلغ را نیز سازمان مدیریت و برنامه ریزی تامین می کند.

رسیدگی به امور محرومین و تلاش برای ایجاد سرپناه برای این اقشار بخشی از آرمان های بنیاد مسکن و از آموزه های اصلی انقلاب اسلامی است

افق زمانی اجرای طرح ویژه مسکن محرومین با مشارکت وهمراهی سازمان برنامه و بودجه را یک ساله است و دراین افق یک ساله تلاش می شود تا شرایط لازم برای اقشار آسیب پذیر در مناطق روستایی برای بهره مندی از طرح مسکن محرومین فراهم شود.

بنیاد مسکن با اولویت دادن به احداث این واحد های مسکونی در راستای عمل به آموزه های معنوی که این بنیاد بر پایه آن استوار است تلاش می کند تا پایان امسال این طرح را به سرانجام برساند .
احداث این نوع سرپناه ویژه خانوارهایی است که در سالهای گذشته نتوانسته اند از تسهیلات و امکانات مسکن بهره مند باشند ، بنیاد مسکن تلاش می کند تا از همه ظرفیت های قانونی برای خانه دار شدن این اقشار که شریف ترین اقشار جامعه ما هستند استفاده نماید.

برای اطلاعات بیشتر و مشاهده فعالیتهای بنیاد مسکن در غالب اخبار ، تصاویر و ویدیو در خصوص مسکن محرومین میتوانید روی دکمه مربوطه و یا اینجا کلیک نمایید